Η διακυβερνητική ομάδα του ΟΗΕ (IPCC) συντονίζει την διεθνή έρευνα για την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Στην έκθεση του 2021-22, με συμμετοχή 234 επιστημόνων από 66 χώρες και με αξιοποίηση 14.000 ερευνητικών δημοσιεύσεων, τονίζει ότι, για τον περιορισμό της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας στον 1.5 °C, απαιτούνται άμεσες και μαζικές περικοπές των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.
Έχουν πλέον διαλυθεί οι αμφιβολίες της προηγούμενης έκθεσης και έχουν ενισχυθεί οι επιστημονικές ερμηνείες των παρατηρούμενων ακραίων φαινομένων.
Το 2015, μετά από πολύχρονες προσπάθειες, η Διάσκεψη για το κλίμα στο Παρίσι κατέληξε στη μεγαλύτερη διεθνή συμφωνία της ιστορίας, με 195 χώρες, συν την Ευρωπαϊκή Ένωση ως οργανισμό, να υιοθετούν ομόφωνα το τελικό κείμενο. Συμφώνησαν ότι δεν πρέπει η μέση θερμοκρασία του πλανήτη να ανέβει περισσότερο από 2 βαθμούς Κελσίου, με επιθυμητό στόχο τον 1,5 βαθμό, και ότι αυτό απαιτεί περικοπή εκπομπών ανθρακούχων αερίων, άρα ανατροπές. Συμφώνησαν επίσης ότι οι ανεπτυγμένες χώρες θα βοηθήσουν οικονομικά τις πιο φτωχές για να επιτύχουν τους στόχους.
Οι COP (Σύνοδοι Συμβαλλομένων Μερών) της συμφωνίας οργανώνονται κάθε χρόνο σε διαφορετική χώρα. Συγκεντρώνουν πολιτικούς, εμπειρογνώμονες και διαπραγματευτές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Έρχονται επίσης χιλιάδες αντιπρόσωποι από οργανώσεις, εταιρείες και μέσα ενημέρωσης. Φέτος η στιγμή είναι κρίσιμη, αφού καταρρίφθηκαν αλλεπάλληλα ρεκόρ θερμοκρασιών στον κόσμο, ενώ εκδηλώθηκαν πρωτοφανή ακραία φαινόμενα: κυκλώνες, πλημμύρες, καύσωνες, πυρκαγιές και ξηρασίες.
Η COP28, στο Ντουμπάϊ, ήταν μεγαλύτερη από τις προηγούμενες, με 80.000 εγγεγραμμένους συμμετέχοντες. Πρόεδρος ο διευθύνων σύμβουλος μεγάλης πετρελαϊκής εταιρίας του Αμπού Ντάμπι. Είναι βέβαια προφανές ότι το προφίλ του προέδρου, καθώς και η αυτονόητη παρασκηνιακή πίεση από τα λόμπι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων υπονόμευσαν κάθε αποφασιστική κίνηση για μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων.
Καθοριστική η έλλειψη πλανητικής διακυβέρνησης που θα έθετε ατράνταχτους κανόνες. Εφόσον οι αποφάσεις απαιτούν ομοφωνία, αποκλείεται δεσμευτική πρόταση για περικοπή των εκπομπών. Άλλες είναι οι προτεραιότητες πολλών συμμετεχόντων. Οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες βλέπουν την προσπάθεια για το κλίμα σαν μια ευκαιρία για να πάρουν χρήματα από τον δυτικό κόσμο. Στις προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις που έγιναν στη Βόννη τον Ιούνιο, πολλές αρνήθηκαν να αποδεχθούν ως κύριο στόχο το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, αν δεν χρηματοδοτηθούν περισσότερο από τις πλούσιες χώρες. Και σε προηγούμενες συνδιασκέψεις, η χρηματοδότηση προβάλλεται ως θέμα κλειδί, ενώ τα μέτρα για το κλίμα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα.
Πολλοί λαοί αναπτυσσόμενων χωρών θα μετανιώσουν στο μέλλον. Οι πιο έγκυρες αναλύσεις προβλέπουν ότι οι φτωχότερες χώρες θα υποφέρουν πιο γρήγορα και πιο πολύ από την κλιματική αλλαγή. Πιθανώς στο μέλλον οι λαϊκές μάζες θα αντιμετωπίζουν όλο και απειλητικότερα ακραία φαινόμενα και θα στραφούν με σφοδρότητα κατά των κυβερνήσεων, απαιτώντας, κάπως αργά, να σταματήσει η κλιματική αλλαγή. Δεν είναι όμως στην φύση των κοινωνιών να δρουν προληπτικά. Τόσο η COP28 όσο και οι επόμενες μάλλον δεν θα δώσουν πολλά, πέρα από ευχολόγια. Βέβαια, παραμένουν χρήσιμες, εφόσον διατηρούν ζωντανή την επικοινωνία χωρών και επιστημόνων και την ελπίδα για έναν οδικό χάρτη επιτάχυνσης των δράσεων. Εξ άλλου, ακόμα και η ατελής εφαρμογή της συμφωνίας του 2015 έχει ήδη φέρει μικρά αλλά μετρήσιμα αποτελέσματα.
Εκατομμύρια ιδεαλιστές πολίτες του κόσμου ζητούν βέβαια το ακατόρθωτο: μια δεσμευτική διεθνή συμφωνία που θα αποτρέψει τους επερχόμενους κλιματικούς εφιάλτες. Οι COP μάλλον δεν θα τους ικανοποιήσουν. Ωστόσο, πιθανώς οι αμείλικτοι νόμοι της αγοράς να δώσουν περισσότερα από τις γεωπολιτικές μανούβρες. Χιλιάδες νεοφυείς επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο προωθούν τεχνολογική καινοτομία για βελτίωση ενεργειακής παραγωγής, μπαταρίες, πράσινο υδρογόνο κ.λπ. Οι ιδιώτες, βλέποντας νέες κερδοφόρες προοπτικές, σπεύδουν σε ένα νέο κόσμο ευκαιριών, αφού η πράσινη μετάβαση διαμορφώνει επενδυτική κοσμογονία.
Κίμων Χατζημπίρος
