Ο Niklas Kaskeala, Chief Impact Officer της Compensate, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του πολέμου ενάντια στο «Πράσινο Πλυντήριο» και δεν διστάζει να πει αλήθειες που κάποιοι μπορεί να μην θέλουν να ακούσουν. Όπως εξηγεί στο clima21, δουλειά του είναι να δυσκολεύει τη ζωή των πελατών του που θέλουν να «πρασινίσουν» τις εταιρείες τους. 

Η Compensate, εταιρεία με έδρα τη Φινλανδία, προσφέρει σε επιχειρήσεις και ιδιώτες εύκολη πρόσβαση σε περιβαλλοντικά έργα υψηλής ποιότητας, βοηθώντας τους να αναλάβουν την ευθύνη που κανονικά τους αντιστοιχεί, εφόσον υπάρχουν αναπόφευκτες εκπομπές. Το πώς και το γιατί στη συνέντευξη που ακολουθεί:

– Κύριε Kaskeala, τι είναι στην πραγματικότητα οι «Πιστώσεις Άνθρακα»;

N.K.: Θεωρητικά, μια πίστωση άνθρακα (carbon credit) πληρώνει για την πρόληψη ή την απομάκρυνση μιας ορισμένης ποσότητας εκπομπών CO2 από την ατμόσφαιρα, μέσω προγραμμάτων που βασίζονται σε φυσικές διαδικασίες, όπως είναι η εκτεταμένη δενδροφύτευση, ή σε βιομηχανικά έργα, όπως η άμεση δέσμευση CO2 από την ατμόσφαιρα. Με άλλα λόγια, κάποιος που θέλει να μειώσει τις εκπομπές του μπορεί να το πετύχει απευθείας με εξοικονόμηση ενέργειας ή με αλλαγή καυσίμου, αλλά μπορεί να το κάνει και λογιστικά, πληρώνοντας κάπου αλλού ή κάποιον άλλο να μειώσει αντ’ αυτού. Είναι αυτό που ονομάζουμε αντιστάθμιση.

– Πόσο αποτελεσματικός είναι αυτός ο μηχανισμός «αντιστάθμισης»;

N.K.: Σύμφωνα με τα δικά μας στοιχεία, τα περισσότερα από αυτά τα συστήματα στην πράξη υπολείπονται σημαντικά. Η ανάλυσή μας για περισσότερα από 170 έργα που ανήκουν στην κορυφαία βαθμίδα δείχνει ότι εννέα στα δέκα δεν πληρούν τα κριτήρια που έχουμε θέσει. Πιστεύουμε ότι τα όρια που έχουμε θέσει ως κατώφλι πρέπει να είναι ο κανόνας, αλλά οι τρέχουσες αγορές είναι πολύ πίσω από αυτό.

Με άλλα λόγια, μπορεί μια εταιρεία να αναφέρει στους μετόχους της ότι απέτρεψε την εκπομπή ορισμένων τόνων CO2 πληρώνοντας ένα συγκεκριμένο ποσό -για πιστώσεις άνθρακα- με το οποίο αναπτύχθηκε μια φυτεία μαγγρόβιων φυτών, αλλά εάν αυτή η φυτεία αποτύχει, η πίστωση άνθρακα είναι μόνο στα χαρτιά: δεν έκανε καμία πραγματική διαφορά στις εκπομπές CO2. Ενδεικτικά να αναφέρω ότι 80% των μαγγρόβιων φυτειών στη Σρι Λάνκα μεταξύ 2004 και το 2015 απέτυχαν.

Για να κάνω ακόμα χειρότερα τα πράγματα, πολλές εταιρείες που αγοράζουν πιστώσεις άνθρακα μπορεί να παρουσιάζονται ως «ουδέτεροι ρυπαντές άνθρακα», εφόσον οι εκπομπές τους ταιριάζουν με τις πιστώσεις τους, αλλά η πραγματικότητα μπορεί να είναι διαφορετική. Έτσι, μπορούν να αγοράζουν ένα αυξανόμενο ποσό πιστώσεων (μερικώς ή πλήρως αναποτελεσματικών) και από την άλλη μεριά να αυξάνουν αντιστοίχως τις πραγματικές τους εκπομπές, πετυχαίνοντας το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα που υποτίθεται ότι είχε η αγορά πιστώσεων άνθρακα.

– Πως θα ορίζατε τον εαυτό σας;

N.K.: Σύμφωνα με το βιογραφικό και το ιστορικό μου, είμαι ένας ακτιβιστής και σύμβουλος βιωσιμότητας. Όταν εντάχθηκα στην Compensate το 2019 ήταν ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός στη Φινλανδία. Χρειάστηκε μια καλά δημοσιοποιημένη εκστρατεία ώστε να μπορέσει ο οργανισμός να αναπτύξει τον εμπορικό του βραχίονα.

Τώρα βλέπω τον ρόλο της Compensate ως παροχή υποστήριξης σε εταιρείες που θέλουν να πλοηγηθούν στην ανώριμη και αναδυόμενη αγορά αντιστάθμισης άνθρακα με λεπτομερείς και επιστημονικά τεκμηριωμένες συμβουλές. Νομίζω ότι η προβλεπόμενη ανάπτυξη της αγοράς άνθρακα είναι προβληματική αλλά ταυτόχρονα και μια πολύ εμπνευσμένη ιδέα. Είναι όμως προβληματική με την έννοια ότι αν η αγορά άνθρακα συνεχίσει να αναπτύσσεται με τα τρέχοντα πρότυπα της αγοράς, ο αντίκτυπος στο κλίμα μπορεί να είναι κοντά στο μηδέν. Αυτό θα σημαίνει ότι σπαταλάμε πολύτιμους πόρους σε κάτι που δεν πέτυχε τους επιδιωκόμενους στόχους.

– Πού οφείλεται αυτήν η προβληματικότητα;

N.K.: Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τα σημερινά ελαττώματα στην αγορά άνθρακα. Εκτός από τα πολλά παραδείγματα αποτυχημένων φυτεύσεων δέντρων και μαγγρόβιων οικοσυστημάτων, σε άλλες περιπτώσεις αδίστακτοι κερδοσκόποι αγοράζουν εκτάσεις παρθένου δάσους που δεν διατρέχουν κίνδυνο υλοτόμησης και τα πωλούν ως πίστωση άνθρακα. Έχουμε δει έργα που πωλούνται για πιστώσεις άνθρακα σε περιοχές οι οποίες δεν απειλούνται με αποψίλωση των δασών. Άλλες φορές τα χρήματα που καταβάλλονται σε ένα πρόγραμμα μπορεί να εξαφανιστούν στις τσέπες των μεσαζόντων ή απλώς η τεχνολογία να μην λειτουργεί σωστά. Τα περισσότερα παραδείγματα αποτυχημένων δενδροφυτεύσεων είναι έργα στην Αφρική και τη Νότια Αμερική που μετατρέπουν οικοσυστήματα της σαβάνας με υψηλή βιοποικιλότητα σε φυτείες ξυλείας ενός μόνο είδους. 

Τα προγράμματα που βασίζονται στη φύση θεωρούνται από πολλούς ως ένας σημαντικός τρόπος για να προχωρήσουμε, επειδή η αποθήκευση άνθρακα σε δάση ή παράκτια μαγγρόβια, όταν γίνει σωστά, μπορεί να έχει πολλά πρόσθετα οφέλη για τη βιοποικιλότητα και τις τοπικές κοινωνίες. Τα μαγγρόβια συμβάλλουν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή βελτιώνοντας τις συνθήκες του παράκτιου οικοσυστήματος και μειώνοντας τον κίνδυνο φυσικής καταστροφής από πλημμύρες. Η αποκατάσταση ενός μαγγρόβιου οικοσυστήματος βελτιώνει τη βιοποικιλότητα αυξάνοντας τους ιχθυοπληθυσμούς έως και 50%. Η παρακολούθησή του είναι όμως πολύ δύσκολη, καθώς συχνά περιλαμβάνει περίπλοκες αλληλεπιδράσεις με τους τοπικούς πληθυσμούς. 

-Πως σκέφτεστε να βελτιώσετε την κατάσταση;

N.K.: Πρώτον, η Compensate λειτουργεί με μεθοδικό τρόπο για την προμήθεια μέσων και τη συνεχή παρακολούθηση των έργων μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που ανταποκρίνονται στα μέτρα, τις δυνατότητες και τις προσδοκίες των «πελατών» της. Δεύτερον, συνεργαζόμαστε στενά στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων που χρηματοδοτούνται, συμβουλεύοντας και δίνοντας κατευθύνσεις όπου είναι δυνατόν. Και τρίτον, συνεργαζόμαστε με τους εταιρικούς πελάτες σε προγράμματα διαχείρισης κινδύνου. Αντί οι πελάτες μας να βάζουν όλα τα χρήματά τους σε ένα ή δύο έργα, τους προτείνουμε ένα χαρτοφυλάκιο έως και 12 έργων, επομένως οι κίνδυνοι από κάτι αρνητικό σε ένα έργο δεν επηρεάζουν απαραίτητα το συνολικό αποτέλεσμα  για το κλίμα και την επιχειρηματική επιλογή. 

Η κατοχή αυτών των δυναμικών χαρτοφυλακίων μας επιτρέπει να μεγιστοποιήσουμε τον αντίκτυπο στο κλίμα επιλέγοντας τα καλύτερα έργα. Εάν κάποια προγράμματα υπολειτουργούν, μπορούμε να τα αντικαταστήσουμε με καλύτερα. Βλέπουμε τους εαυτούς μας σαν μάνατζερ που διαχειρίζονται ένα ταμείο έργων και όχι εργολαβίες τύπου one off. Πρέπει επίσης να πω ότι συχνά συμβουλεύουμε τις εταιρείες με τις οποίες συνεργαζόμαστε να υπερ-αποζημιώνουν την αντιστάθμιση, διασφαλίζοντας έτσι ότι θα αποφευχθεί στα σίγουρα η υπο-απόδοση των έργων. Οι πελάτες γνωρίζουν αυτήν την υπερ-αντιστάθμιση και είναι έτοιμοι να πληρώσουν ένα ασφάλιστρο για αυτό.

Όλα αυτά καθιστούν βέβαια τις πιστώσεις άνθρακα που αγοράζονται μέσω της Compensate πιο ακριβές από αυτές των ανταγωνιστών της. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο επιχειρούμε βασίζεται σε δύο βασικούς άξονες. Ο πρώτος είναι ο ηθικός παράγοντας: όλο και περισσότερες εταιρείες θέλουν όχι απλώς να φαίνονται ότι κάνουν το σωστό, αλλά ο στόχος τους να επιτυγχάνεται και στην πραγματικότητα. Και το δεύτερο είναι η δυναμική ανάπτυξη του κλάδου και οι ενστάσεις για το λεγόμενο περιβαλλοντικό ξέπλυμα (green washing). Οι εταιρικοί πελάτες της Compensate – που ανέρχονται πλέον σε εκατοντάδες– έχουν αρχίσει να λαμβάνουν προτάσεις  από αμερικανικούς τεχνολογικούς γίγαντες, κάτι που προηγουμένως ούτε θα το φανταζόντουσαν. Η συνεργασία τους μαζί μας είναι, ανάμεσα στ’ άλλα,  ένα διαβατήριο ποιότητας.

Το σχέδιο είναι «ανάπτυξη  χωρίς συμβιβασμούς», διατηρώντας παράλληλα γερά τα θεμέλια της εκστρατείας μας. Δεν επαναπαυόμαστε στη παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών, θέλουμε πραγματικά να ανεβάσουμε τα στάνταρτς της αγοράς.

Ο Niklas Kaskeala ίδρυσε το 2014 τη φινλανδική θυγατρική του διεθνούς μη κερδοσκοπικού οργανισμού Protect Our Winters. Διετέλεσε εκτελεστικός διευθυντής του The Finland Foundation for Media and Development, εργάστηκε ως σύμβουλος υπεράσπισης των δικαιωμάτων των παιδιών για την οργάνωση Save the Children στη Φινλανδία, και στη συνέχεια ανέλαβε τη συγκέντρωση κεφαλαίων της Πρωτοβουλίας Διαχείρισης Κρίσεων στο Ελσίνκι. Το 2019 ανέλαβε το τμήμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στην Compensate, στη συνέχεια έγινε επικεφαλής του τμήματος βιωσιμότητας, και από το 2021 είναι Chief Impact Officer στην ίδια εταιρεία.