Καθώς ο υδράργυρος σκαρφαλώνει κάθε καλοκαίρι σε επικίνδυνα ύψη, η Αθήνα μετατρέπεται σε μια πόλη που δοκιμάζει τα όρια αντοχής των κατοίκων της. Πλέον, οι καύσωνες διαδέχονται ο ένας τον άλλον, οι θερμές νύχτες δεν αφήνουν το σώμα να ξεκουραστεί, και οι τσιμεντένιες επιφάνειες αποθηκεύουν τη ζέστη σαν «φούρνοι». Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα, η μάχη για λίγη αστική δροσιά δεν είναι πολυτέλεια, είναι ζήτημα υγείας, ποιότητας ζωής και, τελικά, επιβίωσης.
Σύμφωνα με το Δήμαρχο Αθηναίων, Χάρη Δούκα: «Η Αθήνα δίνει τη μάχη απέναντι στην κλιματική κρίση με πράξεις και καινοτόμες λύσεις. Για παράδειγμα, ο “κήπος βροχής”, που δημιουργήσαμε στο Σεράφειο, είναι ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς ο δημόσιος χώρος μπορεί να μετατραπεί σε καταφύγιο δροσιάς και ανακούφισης για τους πολίτες, ακόμα και τις πιο ζεστές ημέρες του καλοκαιριού. Με βιώσιμες παρεμβάσεις, βελτιώνουμε τις μικροκλιματικές συνθήκες στο κέντρο της πόλης. Αντίστοιχα συμπεράσματα προκύπτουν και από άλλες παρεμβάσεις σε δημόσιους χώρους της Αθήνας, όπως η Πλατεία Αγίας Ειρήνης και η Πλατεία Καρύτση, με την αλλαγή των επιφανειών επίστρωσης και τη χρήση ψυχρών υλικών».
Μια Πόλη σε Μετάβαση
Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, υλοποιείται στην Αθήνα ένα δυναμικό πρόγραμμα παρεμβάσεων μικρής και μεσαίας κλίμακας σε δημόσιους χώρους, με στόχο τη βελτίωση των μικροκλιματικών συνθηκών και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της πόλης στις ακραίες θερμοκρασίες. Ανάμεσα σε αυτές περιλαμβάνονται:
- 7.500 περίπου νέες δεντροφυτεύσεις
- Δημιουργία του πρώτου «μικροδάσους» στην Άνω Κυψέλη
- Αναπλάσεις με ψυχρά υλικά σε πλατείες
- Σύγχρονοι χώροι πρασίνου με υδρονέφωση και διαπερατές επιφάνειες
Όμως, έχουν αυτά τα μέτρα πραγματικό αποτέλεσμα;
Athens Heat Risk: Ο Ψηφιακός «Χάρτης Κινδύνου» της Θερμικής Καταπόνησης
Με την υποστήριξη ερευνητικής ομάδας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, δημιουργήθηκε η δυναμική εφαρμογή «Athens Heat Risk», διαθέσιμη ως StoryMap. Μέσα από αυτήν, δίνεται πρόσβαση σε χάρτες που παρουσιάζουν σε πραγματικό χρόνο (ανά 15 λεπτά) τη θερμοκρασία αέρα και τον δείκτη δυσφορίας σε διάφορα σημεία της πόλης, με βάση δεδομένα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Ο σημαντικός αριθμός νέων δεντροφυτεύσεων φαίνεται να συμβάλλει σε γενική βελτίωση του δείκτη HRI σε αρκετές περιοχές του αστικού ιστού. Οι περιοχές υψηλού κινδύνου μειώνονται, ενώ αρκετές ζώνες μεταβαίνουν σε χαμηλότερες θερμικές κατηγορίες. Αυτές οι θετικές μεταβολές υποδεικνύουν ότι οι στοχευμένες παρεμβάσεις (ιδίως σε περιοχές με υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και ελάχιστο πράσινο) μπορούν να βελτιώσουν την αίσθηση θερμικής άνεσης σε τοπική κλίμακα.
Επιτόπιες Μετρήσεις
Πέρα από τις ψηφιακές καταγραφές, πραγματοποιήθηκαν επιτόπιες μετρήσεις με χρήση θερμοκάμερας και ειδικών αισθητήρων, από ομάδα εξειδικευμένων μηχανικών, σε επιλεγμένα σημεία της πόλης όπου υλοποιούνται παρεμβάσεις. Τα αποτελέσματα είναι ενδεικτικά της δυναμικής που έχει ακόμη και μια μικρής κλίμακας ανάπλαση:
Σεράφειο: Δημιουργήθηκε ένας σύγχρονος «κήπος δροσιάς», που συνδυάζει πέργκολες με αναρριχώμενα φυτά, επιφάνειες με φυσικά υλικά και σύστημα υδρονέφωσης. Κατά τις μετρήσεις, οι επιφανειακές θερμοκρασίες σε σκιασμένα σημεία έφταναν τους 30 °C, όταν σε παρακείμενα τμήματα με συμβατικά υλικά ξεπερνούσαν τους 50 °C. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του πρόσφατου καύσωνα (07/07/2025), η αισθητή θερμοκρασία ήταν κατά 4 °C χαμηλότερη από τον περιβάλλοντα χώρο.
Πλατεία Αγίας Ειρήνης: Με χρήση ψυχρών υλικών και επιλεγμένη σκίαση, η επιφανειακή θερμοκρασία καταγράφηκε μειωμένη κατά 4-6°C, ανάλογα με την έκθεση στον ήλιο.
Πλατεία Αργεντινής Δημοκρατίας, όπου έχουν γίνει αρκετές νέες δεντροφυτέψεις: Στα σημεία που σκιάζονται από τα δέντρα, οι θερμοκρασίες ήταν περίπου 30°C, ενώ σε γυμνές, εκτεθειμένες επιφάνειες (πεζοδρόμια, μεταλλικά στοιχεία) άγγιζαν τους 60°C.
Μικρoδάσος στην Άνω Κυψέλη: Παλαιότερος χώρος στάθμευσης μεταμορφώθηκε σε μικρoδάσος, με δέντρα και θάμνους, ακολουθώντας την προσέγγιση των «urban microforests». Οι μετρήσεις έδειξαν επιφανειακές θερμοκρασίες 37-40°C. Αρκετά χαμηλότερη, αν λάβουμε υπόψη ότι στα σημεία αυτά παλιότερα στάθμευαν οχήματα με τις θερμοκρασίες να ξεπερνούν τους 60°C. Οι παραπάνω παρεμβάσεις αποδεικνύουν ότι η μείωση της θερμοκρασίας (επιφανειακής και αισθητής) είναι πραγματικότητα – και μπορεί να μετρηθεί.
Η Δροσιά της Πόλης είναι Υπόθεση Όλων Μας
Η αντιμετώπιση της θερμικής επιβάρυνσης δεν εξαντλείται όμως μόνο σε δημοτικά έργα. Χρειάζεται η ενεργός συμμετοχή όλων μας! Η φροντίδα του πρασίνου στον κήπο του σπιτιού μας, έξω από την πολυκατοικία μας, το πότισμα των δέντρων της γειτονιάς, είναι απλές πρακτικές που μπορεί να υιοθετήσει κάθε κάτοικος.
Η λύση δεν είναι να βρισκόμαστε «αγκαλιά» με το κλιματιστικό στο σπίτι μας. Ούτε μπορούμε να περιμένουμε οι υπηρεσίες πρασίνου και οι υδροφόρες του Δήμου να κάνουν τα πάντα. Με τί πόρους άλλωστε; Μην ξεχνάμε ότι οι υδροφόρες είναι κρίσιμες και για άλλες ανάγκες, όπως η κατάσβεση πυρκαγιών. Η κλιματική κρίση είναι εδώ, και η απάντηση ξεκινά από το μικροκλίμα της γειτονιάς μας.
Συμπερασματικά, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Δημοτικής Αναπτυξιακής (ΔΑΕΜ) Ευάγγελο Μαρινάκη, η συστηματική αξιολόγηση των επιπτώσεων αυτών των παρεμβάσεων, σε συνδυασμό με την ενεργό συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας, δημιουργεί τις βάσεις για την ευρύτερη εφαρμογή τέτοιων λύσεων σε περισσότερες γειτονιές της πόλης. Με τον τρόπο αυτό προωθείται ένα νέο πρότυπο βιώσιμης αστικής ανάπλασης, που ενσωματώνει περιβαλλοντική λειτουργικότητα, κοινωνική συνοχή και ανθεκτικότητα απέναντι στις ολοένα και πιο συχνές υψηλές θερμοκρασίες.
