Μια νέα φιλοσοφία εισάγει στην πρωτεύουσα ο Δήμος Αθηναίων με το έργο «Cooling Havens», επαναφέροντας το στοιχείο του νερού και δημιουργώντας «καταφύγια δροσιάς» ως ανάχωμα στους καύσωνες και τις πλημμύρες.

Η Αθήνα αντιμετωπίζει τις κλιμακούμενες προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, δηλαδή την ακραία αύξηση θερμοκρασίας που ταλαιπωρεί την πόλη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και τις περιοδικές πλημμύρες από τις αυξημένες ξαφνικές, έντονες βροχοπτώσεις. Η κατάσταση επιδεινώνεται από την πλήρη απουσία υδάτινων στοιχείων στην επιφάνεια της πόλης και την έλλειψη λύσεων αστικού σχεδιασμού συναρτημένων  με το νερό.

Η εξέλιξη αυτή είναι αποτέλεσμα της κυρίαρχης αντίληψης για γρήγορη αστικοποίηση και κερδοσκοπία στη γη χωρίς τις κατάλληλες υποδομές, πράγμα που οδήγησε στην κάλυψη πάνω από 80% της συνολικής αστικής της έκτασης με αδιαπέραστες επιφάνειες.

Το έργο “Cooling Havens: Water-Powered Neighborhood Cooling and Engagement Stations” προτείνει τη δρομολόγηση μιας σειράς παρεμβάσεων  σε γειτονιές, με εναλλακτικές τεχνικές αξιοποίησης του νερού για τη δημιουργία νέων «γαλάζιων» και πράσινων υποδομών μέσα στην πόλη. Μειώνοντας την αστική θερμότητα, οι παρεμβάσεις αυτές μετριάζουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ενώ θα χρησιμεύσουν και ως πλατφόρμες συμμετοχής και εκπαίδευσης της κοινότητας στην προσπάθεια για εξοικονόμηση νερού.

Το επίκεντρο δεν είναι απλώς η εξοικονόμηση νερού, αλλά η επαναφορά του στοιχείου του νερού στην πόλη, μετατρέποντάς το σε βασικό χαρακτηριστικό των δημόσιων χώρων και ενσωματώνοντας μια φιλοσοφία για το νερό στον πολεοδομικό σχεδιασμό και τον τρόπο ζωής της πόλης.

Ιδιαίτερα με το «Cooling Havens» επιδιώκεται η εισαγωγή μιας νέας προσέγγισης για τον ρόλο που μπορεί να έχει το νερό στην Αθήνα, και η συνάρτηση των χώρων πρασίνου με καινοτομικές λύσεις για την αξιοποίηση του νερού. Το έργο στοχεύει τελικά στην ενίσχυση της παρουσίας και της σημασίας του νερού στον αστικό ιστό, αυξάνοντας παράλληλα την ευαισθητοποίηση για το νερό στον αστικό σχεδιασμό και την κοινοτική ζωή. Αυτή η έμφαση στον εμπλουτισμό της «γαλάζιας» υποδομής της πόλης συνάδει με την πρόσκληση «Greening Cities», προωθώντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την αύξηση της ανθεκτικότητας των πόλεων, τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσω καινοτόμων πράσινων και «γαλάζιων» παρεμβάσεων.

Οι επιμέρους στόχοι του έργου είναι: η μείωση της έκθεσης της Αθήνας σε ακραία κλιματικά φαινόμενα (ακραία αστική ζέστη και πλημμύρες) με τη δημιουργία φιλικών στο νερό δημόσιων χώρων δροσιάς, προσβάσιμων σε όλους, που μειώνουν τις αστικές θερμοκρασίες και συγκρατούν το νερό κατά τη διάρκεια πλημμυρών·

Τα αποτελέσματα που αναμένονται είναι σημαντικά:

  • Μετριασμός των επιπτώσεων του καύσωνα και των περιστασιακών πλημμυρών στην Αθήνα: Μέχρι το τέλος του έργου, θα δημιουργηθούν 7 νέα καταφύγια ψύξης (5 μόνιμα και 2 κινητά). Η τοπική θερμοκρασία στις περιοχές παρέμβασης του έργου αναμένεται να μειωθεί κατά τουλάχιστον 5°C κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αιχμής, ενώ οι νέες γαλάζιες και πράσινες υποδομές θα είναι σε θέση να συγκρατούν πάνω από 70% του νερού στη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων.
  • Αύξηση της παρουσίας νερού στον αστικό ιστό και την κοινοτική ζωή: Μετά την ολοκλήρωση του έργου, τουλάχιστον 5 δημόσιοι χώροι θα μετατραπούν ώστε να περιλαμβάνουν νέα χαρακτηριστικά με τουλάχιστον 5.000 τ.μ. υδροκίνητων πάρκων δροσιάς στον αστικό ιστό. Παράλληλα, θα δημιουργηθούν 6 νέοι εκπαιδευτικοί κόμβοι νερού στις περιοχές παρέμβασης. Μαθητές, εκπαιδευτικοί και προσωπικό από τη σχολική κοινότητα θα μπορούν να έχουν άμεση αντίληψη των ωφελειών της πρότασης για ενσωμάτωση του υγρού στοιχείου στην πόλη και να εντάξουν τις παρεμβάσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία.
  • Ενίσχυση της ικανότητας της δημοτικής αρχής για ανθεκτικό αστικό σχεδιασμό βασισμένο σε δεδομένα: Μέχρι το τέλος του έργου, η δημοτική αρχή θα είναι εξοπλισμένη τόσο με την υποδομή όσο και με τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική διαχείριση, παρακολούθηση και αναβάθμιση ανθεκτικών γαλάζιων/πράσινων υποδομών. Επιπλέον, διατάξεις μέτρησης (περιβαλλοντικοί αισθητήρες) θα συμπληρώνουν τα έργα με δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σε μια κεντρική δημοτική πλατφόρμα.

Το «Cooling Havens» που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο 2024, με συντονιστή τον Δήμο Αθηναίων, θα διαρκέσει έως τον Μάιο 2028. Συμμετέχουν ακόμα η Αναπτυξιακή Αθήνας Α.Ε., το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ως επιστημονικός υπεύθυνος UWMH – Καθ. Χρ. Μακρόπουλος, η ΕΥΔΑΠ, η ECOSCAPES PC,η  Enshepre GmbH, η AlchemiaNova Greece, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, το ΔΙΠΥΛΟΝ Εταιρεία για τη μελέτη της Αρχαίας Τοπογραφίας, το Impact Hub Labs,  και η Εταιρεία Ασφαλιστικών Συμβουλευτικών Υπηρεσιών Αυτοδιοίκησης.

Από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο έργο συμμετέχουν επίσης ως Transfer Partners και ο Δήμος της πόλης Roeselare στο Βέλγιο, ο Δήμος της 18ης περιφέρειας της Βουδαπέστης στην Ουγγαρία και ο Δήμος της Σόφιας στη Βουλγαρία.