Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, πολλοί φοβήθηκαν ότι το πρόγραµµα µετάβασης της Ευρώπης στην πράσινη ενέργεια θα ήταν µια από τις παράπλευρες απώλειες. Κάθε άλλο: Η ενεργειακή µετάβαση της Ευρώπης επιταχύνθηκε.
Ακόµη και στις αρχές του 2022, ήταν σαφές ότι κάτι νέο συνέβαινε στην Ευρώπη στον τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι τιµές του φυσικού αερίου είχαν αυξηθεί απότοµα το φθινόπωρο του 2021 και συνέχιζαν να παραµένουν υψηλές. Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του περασµένου έτους, το μέγεθος της πρόκλησης έγινε σαφές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να φέρει µια αλλαγή, γρήγορη και στέρεη, στον τρόπο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας — διαφορετικά θα έπρεπε να αφεθεί έρµαιο στον ενεργειακό εκβιασµό, καθώς και στις εξαιρετικά ασταθείς τιµές των ορυκτών καυσίµων.
Αύξηση καθαρής ενέργειας
Στον απόηχο της εισβολής, πολλοί υπέθεσαν ότι μέσα στη βιασύνη της Ευρώπης να λάβει µέτρα έκτακτης ανάγκης προκειμένου να εξασφαλίσει την ενεργειακή της επάρκεια, η διαδικασία απεµπλοκής της από τις ανθρακούχες εκποµπές θα σταµατούσε. Και ενδεχομένως, ότι η κρίση θα σήμανε και την επιστροφή στον άνθρακα. Κάτι τέτοιο όµως δεν έγινε. Αντίθετα, η ΕΕ επέλεξε να αντιµετωπίσει το πρόβλημα επιταχύνοντας τη µετάβαση στην πράσινη ηλεκτρική ενέργεια. Η έµφαση βρίσκεται τώρα στην ταχεία µείωση της ζήτησης φυσικού αερίου µε ταυτόχρονη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα. Ένα κύµα καθαρής ενέργειας είναι καθ’ οδόν.
Πράγµατι, η ανάλυση των δεδοµένων παραγωγής και ζήτησης της ΕΕ για ολόκληρο το έτος, που πραγματοποιήθηκε από την έκθεση για τον Ηλεκτρισμό στην Ευρώπη (Ember), δείχνει ότι αυτή η στροφή έχει ήδη συµβεί. Το 2022, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια πέτυχαν το πέµπτο ρεκόρ της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ (22%), ξεπερνώντας για πρώτη φορά το ορυκτό φυσικό αέριο (20%) και παραµένοντας πάνω από τον άνθρακα (16%).
Διπλή πρόκληση
Ωστόσο, η Ευρώπη αντιµετώπισε πέρυσι µια διπλή πρόκληση στο σύστηµα ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία επιβράδυνε τη απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιµα. Μια ξηρασία απ’αυτές που συµβαίνουν κάθε 500 χρόνια οδήγησε στη χαµηλότερη υδροηλεκτρική παραγωγή από το 2000. Παράλληλα, η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας μειώθηκε σημαντικά, µε εκτεταμένες ξαφνικές διακοπές στη Γαλλία, και με τους γερµανικούς σταθμούς να µην µπορούν να αποφύγουν τις προγραµµατισµένες διακοπές. Η πτώση της υδροηλεκτρικής και της πυρηνικής ενέργειας είχε ως αποτέλεσµα ένα κενό 185 τεραβατωρών στην παραγωγή, ίσο µε το 7% της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης το 2022. Αυτό καλύφθηκε σε µεγάλο βαθµό από την αύξηση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας και τη µείωση της ζήτησης. Αλλά το ένα έκτο του ελλείµµατος µετριάστηκε από την αυξηµένη παραγωγή ορυκτών καυσίμων.
Με τις τιµές του φυσικού αερίου να συνεχίζουν να σηµειώνουν ρεκόρ, ο άνθρακας αντιπροσώπευε το µεγαλύτερο µέρος αυτής της αύξησης, µε άνοδο 7% (28 TWh) το 2021. Αυτό σήµαινε ότι οι εκποµπές του τοµέα ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ αυξήθηκαν επίσης το 2022 κατά 3,9%. Η παραγωγή φυσικού αερίου παρέµεινε σχεδόν αµετάβλητη το 2022, σηµειώνοντας αύξηση µόλις 0,8% σε ετήσια βάση. Η στροφή από το φυσικό αέριο στον άνθρακα είχε ήδη συντελεστεί τον προηγούµενο χρόνο, όταν το φυσικό αέριο είχε ήδη γίνει ακριβότερο.
Αντιµετωπίζοντας πολλαπλές κρίσεις
Αυτό φανερώνει το πόσο καλά το σύστηµα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης κατάφερε να αντέξει έναν χρόνο πολλαπλών κρίσεων. Η ανάπτυξη της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας, παράλληλα µε την πτώση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, απέτρεψαν µια πολύ µεγαλύτερη επιστροφή στον άνθρακα εν µέσω ελλείµµατος πυρηνικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Η αύξηση του άνθρακα ήταν σχετικά µικρή και πρόσθεσε µόνο 0,3% στις παγκόσµιες εκποµπές.
Όµως, ακόµη και η µικρή αυτή αύξηση αποδείχθηκε πολύ προσωρινή. Μέχρι το τέλος του έτους, η συµµετοχή του άνθρακα µειώθηκε γρήγορα εν µέσω της πτώσης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Πεσµένη εµφανίστηκε και για τους τέσσερις τελευταίους µήνες του 2022, µε ελάττωση της παραγωγής κατά 6% από τον Σεπτέµβριο έως τον Δεκέµβριο σε σύγκριση µε τους ίδιους µήνες του 2021.
Οι 26 σταθμοί ενέργειας από ορυκτά καύσιμα που επιστράφηκαν στο σύστηµα σε κατάσταση αναµονής/έκτακτης ανάγκης, λειτούργησαν µε µόλις 18% µέση χρήση κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών µηνών του 2022, ενώ οι εννέα δεν παρείχαν καθόλου ρεύµα και πρόσθεσαν µόνο 0,9% στην παραγωγή άνθρακα της ΕΕ σε σχέση µε πέρυσι. Και, προφανώς, τα κράτη µέλη διατήρησαν τις δεσμεύσεις τους για σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, επιταχύνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου τους.
Τι βασικά αλλάζει
Προβλέπουµε ότι το 2023 ο τοµέας ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ θα είναι πλήρως µεταµορφωµένος. Με την επιστροφή της υδροηλεκτρικής και πυρηνικής παραγωγής, παράλληλα µε τη συνεχιζόµενη μειωμένη ζήτηση, η χρήση ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη θα συρρικνωθεί, με την παραγωγή τους να μειώνεται έως και κατά 20% φέτος, ποσοστό διπλάσιο από την προηγούμενη πτώση ρεκόρ του 2020.
Η παραγωγή φυσικού αερίου προβλέπεται να παραμείνει ακριβότερη από τον άνθρακα µέχρι τουλάχιστον το 2025. Καθώς η ανάπτυξή τους επιταχύνεται, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια θα εκτοπίσουν όχι µόνο τον άνθρακα αλλά και το φυσικό αέριο. Τη μεγαλύτερη πτώση στη ζήτηση φυσικού αερίου θα σημειώσει πιθανότατα ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας, φέρνοντας ανακούφιση στις αγορές φυσικού αερίου της Ευρώπης, καθώς αυτή θα υιοθετεί το νέο πρότυπο στο σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας — ένα πρότυπο απαλλαγμένο από το ρωσικό αέριο και µε πολύ περισσότερη καθαρή ενέργεια.
——————————————
Πηγή: Άρθρο του Dave Jones στο Social Europe
Ο Dave Jones είναι συνιδρυτής της Ember από το 2020, επικεφαλής του τµήµατος πληροφοριακών δεδοµένων Data Insights της Ember, και κύριος συγγραφέας της έκθεσης για την ηλεκτρική ενέργεια. Προηγουµένως εργάστηκε ως αναλυτής εµπορίας ηλεκτρικής ενέργειας για τη γερµανική εταιρεία κοινής ωφέλειας E.ON πριν ενταχθεί στη µη κερδοσκοπική Sandbag, όπου εργάστηκε για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα στην Ευρώπη.
Φωτο: Ηλιοθερμικός σταθμός στο Μαρόκο
